چاروق: پاپوش سنتی ایرانی

حتما این شعر را شنیده این: “چارقت دوزم کنم شانه سرت”. چارق یا چاروق، کفش چرمی ایرانی است که امروزه به ندرت استفاده می شود و بیشتر جنبه ی تزئینی دارد یا به عنوان کفش رو فرشی استفاده می شود. چاروق ها در دو نوع متفاوت در بجنورد و زنجان تولید می شده. با ما باشید تا با این کفش اصیل ایرانی بیشتر آشنا شویم و بیشتر از آن استفاده کنیم.

همانطور که اشاره کردیم چاروق ها در دو نوع متفاوت در بجنورد و زنجان تولید می شود و این دو با هم کاملا متفاوتند. در ادامه با این دونوع مختلف بیشتر آشنا می شویم.

خراسان شمالی

چاروق خراسان شمالی از پوست حیوانات تهیه می شود و توسط ریسمان های ضخیمی به پا بسته می شوند. این پاپوشها به دو دسته تقسیم می شوند یک نوع آن که برای افراد کم درآمدتر دوخته می شود که از گلدوزی و ظرافت کمتری برخوردار است و نوع دیگر آن که بهای بیشتری دارد از چرمی با کیفیت بالاتری درست می شود و گلدوزی های روی آن با نخ های ابریشمی انجام می شود و گاهی می توان حکاکی های ظریفی بر روی این نوع پاپوش دید. این چاروق ها چرمی و شبیه قایق است که در قسمت انگشتان پا به سمت بالا برگشته و برای تزئین نوک آن از منگوله استفاده می شود.

این پاپوش تنها کفشی است که مردانه و زنانه ندارد و چون از چرم طبیعی است، هم در تابستان و هم در زمستان از آن استفاده می شود.

زنجان

چاروق زنجان در قدیم به اشكال مختلف و تهیه و ساخته می‌شده و قسمت اعظم ساختمان آن درقدیم از چرم بوده است. در اصطلاح محلی به لهجه تركی چاروق را (چارخ) تلفظ می‌كنند. چاروق در گذشته نوعی كفش و پاپوش بوده كه از چرم ساخته می‌شده و در روستاها بیشتر چوپانان از آن استفاده می‌كرده‌اند و اغلب بدون پاشنه بود، با تسمه‌هائی كه به ساق پا می‌پیچیده‌اند. درسالهای اخیر نیز در زنجان نوعی از چاروق ساخته می‌شد كه رویه آن از پوست گاو و چرم قرمز رنگی بود كه دباغ‌های زنجان با دست عمل می‌آوردند و كارخانه‌ای نبود. این نوع چاروق بدوت تسمه و بند بوده است با نوك عقابی برگشته و در آن هنگام كه بازار كفاشان زنجان رونقی داشت و كفش ماشینی در كار كفش دوزی و كفاشی وقفه ایجاد نكرد. یعنی تا 20 سال پیش، ازاین نوع چاروق ساخته می‌شد ولی امروز بطور كلی متروك شده و دیگر كسی از آن نوع چاروق درست نمی‌كند.   چاروق ظریف كه مورد نظر و موضوع بحث ماست فرم و شكل خاصی دارد با مواد اولیه ویژه‌ای كه صرفا برای راه رفتن روی قالی و اطاقهای مفروش ساخته می‌شود كه سابقاً پشت بسته و بدون پاشنه بود ولی چند سالی است كه بصورت نعلین و پاشنه‌دار ساخته می‌شود و فقط كف آن از چرم و رویه آن به رنگهای مختلف از نخهای ابریشمی ‌و سیم گلابتون بافته و تزئین می‌شود.

قدیمی ترین چاروق کشف شده در زنجان (چکمه چرمی متعلق به مرد نمکی) متعلق به دو هزار سال پیش است.

مطالب مرتبط:

1- “لباس قاسم آبادی” لباس محلی مردم گیلان

2- لباس محلی مردم خوزستان چیست؟

3- طرح بته جقه رو لباس آقایان