جواهرات سریال جیران تا چه حد شبیه نمونه‌های اصلی بودند؟

سریال جیران از آنجایی که متعلق به یک دوره تاریخی مشخص از ایران می‌باشد، و شخصیتهای داستان در واقعیت وجود داشته‌اند و مهم‌تر اینکه از یک لوکیشن تاریخی مثل کاخ گلستان در ساخت سریال بهره برده شده، در زمره سریال‌های تاریخی دسته‌بندی می‌شود. بنابراین موارد و نکات زیادی بایستی مورد توجه قرار می‌گرفته است. از جمله نحوه پوشش، گفتار و کلام، خوراک و سبک زندگی و مواردی ازین دست که نمایانگر سبک و شیوه زندگی در دوره تاریخی مشخصی از کشور است. درباره مواردی که ذکر شد بنده تخصصی ندارم که اظهار نظر کنم، اما نکته‌ای که در این سریال خیلی مورد توجه قرار نگرفته‌بود، جواهرات مورد استفاده نقش ناصرالدین‌شاه قاجار بود، البته به جز مواردی انگشت‌شمار که در ادامه ذکر خواهم کرد. در برخی صحنه‌های این سریال جواهراتی دیده شد که اساسا هیچ‌گاه نه در ایران بوده و نه متعلق به ایران بوده‌است. و البته مواردی هم بود که متعلق به ایران بود اما کیفیت ساخت بسیار ضعیفی داشت. مهم‌ترین این جواهرات را در قالب دو گروه با نام‌های جواهرات متعلق به ایران و جواهرات غیرایرانی بررسی خواهم کرد.

جواهرات متعلق به ایران در سریال جیران

با توجه به دوره تاریخی که سریال جیران در آن اتفاق می‌افتاد، استفاده از جواهرات برای مردان و زنانِ دربار بسیار رایج بوده‌است. این مساله به‌درستی در سریال نشان داده‌شد. در این بخش نگاهی به مهم‌ترین مواردی که در این سریال توسط بازیگر نقش ناصرالدین‌شاه قاجار استفاده شد، می‌اندازیم.

تاج کیانی

تاج کیانی یکی از تاج‌هایی هست که در خزانه ملی جواهرات ایران نگهداری می شود.این تاج به احتمال زیاد در سال ۱۲۱۲ ه.ش.  به دستور فتحعلیشاه قاجارساخته شده است. این قطعه در سکانس‌هایی از سریال جیران توسط ناصرالدین‌شاه قاجار مورد استفاده قرار گرفت. این قطعه شبیه به نمونه اصلی ساخته شد اما با مقایسه این دو کنار هم متوجه تفاوت‌های آن‌ها می‌شویم. درباره تاریخچه تاج هم در صحنه‌ای از فیلم اشاره شد که تا حدودی قابل قبول بود. در کل با وجود نقایصی در ساخت نمونه مشابه می‌توان این قطعه را قابل قبول دانست.

تخت نادری

این تخت در واقع به دستور فتحعلیشاه قاجار و در سال ۱۸۱۲ میلادی یا ۱۱۹۱ هجری شمسی ساخته شده و ارتباطی با نادرشاه افشار ندارد.  نادر در زبان فارسی به معنای کمیاب می باشد و این تخت در اصل نامش تختِ نادر می باشد به معنای تخت کمیاب که قطعا به دلیل استفاده بیش از ۲۵۰۰۰ قطعه جواهر در آن این نام برای آن انتخاب شده است.

این تخت که ظاهر آن شبیه صندلی می باشد از تخت پادشاهی داریوش پادشاه هخامنشی الهام گرفته است در دوران صفویه هم پادشاهان از چنین تخت های پادشاهی استفاده می کرده اند. در سکانس‌های نسبتا زیادی ناصرالدین‌شاه قاجار از این تخت استفاده کرد. اما با نگاهی سطحی متوجه بی‌کیفیت بودن ساخت این تخت می‌شویم. این نمونه بیشتر شبیه به یک ماکت کاغذی بی‌کیفیت از نمونه اصلی تخت نادری می‌باشد. اما با توجه به این‌که این تخت نیز در خزانه ملی جواهرات ایران وجود دارد و ترکیب کلی آن تخت نادری معروف را یادآور می‌شود می‌واند مورد قبول باشد.

کمربند زرین

در سکانس‌هایی از فیلم ناصرالدین‌شاه قاجار با کمربند زرین دیده‌شد. این کمربند که طول زربافت آن حدود ۱۱۹ سانتی متر و عرض حدود ۴ سانتی متر و از طلای ۲۴ عیار می باشد و در میانه آن یک زمرد حدود ۱۷۶ قیراطی قرار گرفته است به کمربند زرین معروف است. اطراف زمرد ۶۰ قطعه الماس در برش برلیان  و ۱۴۵ قطعه الماس فلامک نشانده شده است.

خوشبختانه این کمربند در حال حاضر در مورزه ملی ایران نگهداری می شود. درباره تاریخچه زمرد اطلاعات موثقی پیدا نکردم ولی در خیلی منابع اشاره شده است که این زمر یکی از غنایمی هست که نادرشاه بعد از لشکرکشی به هندوستان به خود به ایران آورده است اما مشخص است که این کمربند زربافت به دستور ناصرالدین شاه بین سالهای ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ساخته شده است. عکس واضح از این کمربند در سریال در دسترس نبود اما از نمای دور به‌نظر می‌رسد نمونه‌ای که در فیلم توسط ناصرالدین‌شاه قاجار استفاده شده بسیار شبیه به نمونه اصلی است. هم از نظر ظاهری و هم از نظر ابعاد حدودی قابل قبول است. در پستی که در اینستاگرام منتشر کرده بودم، شبهاتی درباره استفاده از نمونه اصلی در فیلم مطرح شد که با بررسی جزئیات کار و ابعاد آن که در عکس‌های به‌ا مانده از ناصرالدین‌شاه و همچنیم دو پادشاه پهلوی به‌جا مانده، همچنین سختگیری‌های موجود در خزانه ملی جواهرات ایران این شبهه کاملا برطرف می‌شود.

جواهرات غیرایرانی در سریال جیران

در سریال جیران تقریبا تمام سکانس‌هایی که ناصرالدین‌شاه با کلاه دیده شد، به غیر از مواردی که تاج کیانی بر سر داشته، روی کلاه از جقه یا پیش‌کلاه استفاده شده‌بود. انتخاب این زیور روی کلاه بسیار درست بوده، اما با بررسی برخی از پرتکرارترین این جقه‌ها به مواردی برخوردم که انتخاب زیور کاملا اشتباه بوده است. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازم.

جقه شیخ ثانی

در برخی سکانس‌ها ناصرالدین‌شاه با جقه‌ای روی کلاهش دیده شد که نه تنها جزو جقه‌های ایرانی نبوده بلکه هرگز در هیچ دوره تاریخی حتی یک روز هم در ایران نبوده است!!!

این جقه در واقع متعلق به مهاراجه‌های هندی در دوران حکومت مغول‌ها در هند بوده‌است. این جقه که از ساخته‌های برند معروف جواهرات کارتیه می‌باشد، سر از حراجی‌ها درآورده بود. شیخ حمد بن عبدالله ثانی، پسر نخست وزیر سایق قطر و پسرعموی امیر فعلی قطر، علاقه زیادی به جواهرات علی‌الخصوص جواهرات قرن هجدهم داشته است. این جقه با عنوان توربان(قطعه‌ای که در گذشته برای نگه‌داشتن عمامه روی آن نصب می‌شده) یکی از ۲۷۸ قطعه جواهری بوده که در سال ۲۰۱۹ در نمایشگاهی که از جواهرات متعلق به ایشان برگزار شد، نمایش داده شده بود. به نظرم استفاده از یک قطعه کاملا غیرایرانی یک انتخاب نادرست برای این سریال بوده‌است.

جقه سلطان سلیمان عثمانی

در قرن شانزدهم یعنی اوایل دوران صفویه در ایران و دوران طلایی عثمانی در ترکیه امروزی زیورآلاتی به این سبک بسیار مورد استفاده پادشاهان بوده است که از قضا مدلی بسیار شبیه به همین جقه که در این عکس می‌بینید متعلق به سلطان سلیمان بوده، در دوران طلایی عثمانی که مهمترینش دوران سلطنت سلطان سلیمان بوده علاوه بر استفاده از عمامه برای پوشش سر از کلاههای بسیار بزرگی نیز استفاده میشده که گاها این مدل زیورها با رشته های آویزان روی آن قرار می گرفته است. این زیور در حال حاضر در قصر توپکاپی در استانبول نگهداری می شود. این جقه هرگز متعلق به ایران نبوده‌است.

مساله مهم در خصوص این زیورها اینست‌که با توجه به وجود جقه های متعددی که در خزانه ملی ایران وجود دارد، عوامل فیلم اصرار به استفاده از جقه هایی داشتنند که هیچ وقت متعلق به ایران نبوده است. درمورد جقه‌های دیگر که توسط ناصرالدین‌شاه در این سریال استفاده شد، باید بگویم نمونه‌ای که یادآور جقه‌های موجود در خزانه ملی جواهرات ایران باشد وجود نداشت. برای مثال جقه نادری یکی از معروف‌ترین جقه‌های خزانه ملی است که شهرت جهانی دارد.

آیا برای ساخت یک سریال تاریخی که شخصیتهای واقعی تاریخی در آن حضور دارند و به مواردی از جمله نحوه لباس پوشیدن و دکور اتاقها توجه می شود، نباید به جواهراتی که در آن دوران استفاده می‌شده است هم توجه کرد؟؟؟ مواردی که با یک نگاه بسیار اجمالی بر تاریخچه جواهرات ایران و از آن واضح‌تر خزانه ملی جواهرات ایران می‌توان نام‌برد کم نیستند. اما عوامل سریال معیارهای متفاوتی برای طراحی زیورآلات این مجموعه داشتند.

منبع: نایریکا